Zeytinyağı Hakkında

Zeytinyağı, Akdeniz coğrafyasında binlerce yıllık geçmişe sahip eski bir üründür. Arkeolojik çalışmalar, zeytinyağı üretiminin M.Ö. 2500 dolaylarına kadar uzandığını göstermektedir? Zeytinin anavatanı Batı Asya (özellikle Anadolu) olarak kabul edilir? Eski Mısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar zeytinyağını sadece yemeklerde kullanmakla kalmamış; lamba yakıtı, kişisel bakım, sabun ve ilaç yapımında da değerlendirmiştir? Antik dönemlerde zeytinyağı sık sık törenlerde kutsal yağ olarak kullanılmış, mitolojilerde “sıvı altın” olarak anılmıştır.

Zeytinyağı, Akdeniz diyetiyle özdeşleşmiş ve pek çok araştırmada sağlık yararları vurgulanmış bir yağdır. Düzenli zeytinyağı tüketimi kalp hastalıkları riskini azaltabilir?

 İçerdiği tekli doymamış yağ asitleri LDL (“kötü”) kolesterolü düşürüp HDL (“iyi”) kolesterolü yükseltebilir ve bu sayede damar sağlığını korur?. Ayrıca zeytinyağının polifenol gibi antioksidan bileşenlerinin güçlü inflamasyon önleyici etkileri olduğu ve bağışıklık sistemini destekleyebileceği gösterilmiştir? Geleneksel olarak sindirime yardımcı olduğu ve hafif laksatif etkisiyle bağırsaklarıkları rahatlattığı da bilinir.

• Kalp-Damar Sağlığı: Zeytinyağı; badem yağı ve fındık yağı gibi zengin tekli doymamış yağ kaynağıdır. Bu yağlar kalp-damar sağlığını korur. Bir çalışmada, günde yarım çay kaşığı zeytinyağı tüketiminin kalp hastalığı riskini azalttığı gözlenmiştir?. Zeytinyağındaki antioksidanlar yüksek tansiyon ve inflamasyonu hafifletmeye yardımcı olur?
• Bağışıklık Sistemi: İçerdiği fenolik bileşikler sayesinde zeytinyağı bağışıklık sistemine destek olur. Araştırmalara göre bu bileşikler beyaz kan hücrelerinin üretimini ve sitokinler gibi bağışıklıkla ilgili faktörlerin salınımını düzenleyerek immun yanıtı güçlendirebilir?
• Sindirim: Zeytinyağı, geleneksel olarak sindirim sistemini rahatlatan doğal bir yardımcı olarak bilinir. Hafif laksatif etkisi sayesinde bağırsak hareketlerini düzenleyebilir ve mideye iyi gelebilir.

Zeytinyağı günlük yaşamda çok yönlü kullanılır. Başlıca kullanım örnekleri şunlardır:

• Yemeklerde ve Salatalarda: Izgara, kızartma veya haşlama tarzı yemeklerde lezzet ve aroma vermek için tercih edilir. Aynı zamanda yeşil salatalar, meze ve sebze yemeklerinde, zeytinyağlı yemeklerde ana yağ olarak kullanılır.
• Kahvaltıda: Taze ekmek üzerine sürülerek, peynir ve zeytinle birlikte ya da menemen gibi kahvaltılık yemeklerde ekstra tat için kullanılır. Birçok kültürde sade ekmek dalmayı lezzetlendiren basit bir kahvaltı sunumu zeytinyağı ile yapılır.
• Kozmetik ve Kişisel Bakım: Doğal nemlendirici özelliği nedeniyle sabun, şampuan, krem, vücut losyonu ve masaj yağlarında sıkça kullanılır. Zeytinyağı cildi yumuşatır, saçları besler; sabun ve losyonların yapımında antioksidan katkı sağlar.
• Sağlık ve Şifa: Geleneksel tıpta zeytinyağı sindirimi kolaylaştırmak, boğaz ve deri tahrişlerini yatıştırmak gibi amaçlarla kullanılmıştır. Bazı diyetlerde öğün öncesi az miktarda zeytinyağı tüketmenin mideyi rahatlatıcı etkisi olduğu kabul edilir.

Zeytinyağı başta gıda olmak üzere pek çok sektörde değerli bir bileşen olarak yer alır:

• Gıda Sanayi: Yemeklik yağ üretiminde, hazır soslarda, konserve sebze ve bebek mamalarında kullanılır. Zeytinyağı içeren diyet ürünleri de popülerdir.
• Kozmetik ve Kişisel Bakım: Sabun, şampuan, vücut kremi gibi kişisel bakım ürünlerinde doğal nemlendirici ve antioksidan içerik olarak kullanılır. Zeytinyağlı güzellik maskeleri ve yağlar ev yapımı bakım karışımlarında da yer alır.
• Sağlık/İlaç Sektörü: Besin takviyeleri (E vitamini takviyeleri vb.) ve doğal ilaç formüllerinde destekleyici bileşen olarak kullanılmaktadır. Anti-inflamatuar etkileri nedeniyle bazı fitoterapi ürünlerinde tercih edilir.
• Temizlik/Endüstri: Geleneksel sabun üretimi gibi evsel temizlik ürünlerinde zeytinyağı ham madde olarak kullanılır. Ayrıca biyolojik olarak parçalanabilen yağ özellikleri nedeniyle organik temizlik çözümlerinde de değerlendirilebilir.

Bu örnek ambalajda görülen “Erken Hasat Kaliteli Naturel Sızma” ifadeleri, ürünün işlenme yöntemi ve kalitesine işaret eder. Benzer şekilde zeytinyağı üzerindeki bazı terimler kalite ve üretim sürecini tanımlar. Örneğin soğuk sıkım, zeytinlerin ezilme aşamasında sıcaklığın düşük tutulduğu mekanik pres yöntemini; erken hasat ise olgunlaşmadan önce toplanan yeşil zeytinlerden elde edilen yağı ifade eder. Aşağıda yaygın terimlerin kısa açıklamaları verilmiştir:

• Soğuk Sıkım: Zeytin hamurunun preslenmesi sırasında sıcaklığın genellikle 27°C’nin altında tutulduğu yönteme denir. Bu sayede yağın aromasının, vitamin ve antioksidan bileşiklerinin bozulmadan korunması sağlanır.
• Erken Hasat: Zeytinler olgunlaşmadan (hala yeşilken) hasat edilerek üretilen yağ türüdür. Erken hasat yağları daha yoğun meyvemsi aromalı ve polifenol açısından zengindir.
• Natürel Sızma: En yüksek kalite zeytinyağı standardıdır. Sadece mekanik yöntemlerle ilk sıkımda elde edilir ve hiç ısıl işlem görmez. Uluslararası standartlara göre natürel sızma zeytinyağının oleik asit oranı %0–0,8 arasında olmalıdır?. Bu düşük asitlik ve saf üretim, natürel sızmayı tadı ve besin değeri en yüksek yağ tipi yapar.